Jakiś czas temu przeczytałam książkę Angeli Duckworth Upór. Potęga pasji i wytrwałości. Książka dała mi wiele do myślenia. Po lekturze zaczęłam zastanawiać się czy jestem wystarczająco uparta w życiu i czy potrafię motywować swoich uczniów do wytrwałości i niepoddawania się.

Niedoceniany upór

Do momentu przeczytania książki upór kojarzył mi się z negatywnymi cechami ludzi. Często mówi się, że ktoś jest uparty jak osioł, a takie zachowanie identyfikuje się najczęściej z głupotą. Harlan Coben powiedział kiedyś, że bardzo cienka linia oddziela upór od głupoty.

Upór, o którym pisze Duckworth jest jednak innego rodzaju. To cecha, która pozwala osiągnąć sukces w życiu. Autorka poznaje nas z bohaterami, którzy dowodzą, że upór jest ważnym wyznacznikiem powodzenia w życiu – w dodatku w bardzo zróżnicowanych dyscyplinach. Badaczka opisuje między innymi absolwentów uczelni wojskowych, sportowców czy uczestników konkursu ortograficznego. Duckworth przez wiele lat badała, jak wytrwałość i konsekwencja w działaniu oddziałuje na życie ludzi. Stworzyła nawet skalę uporu, czyli test, który mierzy poziom determinacji z jaką ludzie podchodzą do życia. Według jej definicji upór to wytrwałość i pasja w dążeniu do celu.

Znaczenie talentu

W rozdziale Pułapka talentu autorka przestrzega nas przed nadawaniu nadmiernego znaczenia talentowi. Jej obserwacje i badania pokazują, że wyróżniając utalentowane dzieci lub dorosłych, w cieniu pozostawiamy wszystkich innych. Przekazujemy w ten sposób informację, że wytrwałość i konsekwencja nie są, tak ważne, jak zdolności.

Duckworth podaje przykład psychologa akademickiego Scotta Kaufmana, który w dzieciństwie uważany był za niezbyt inteligentnego. Z powodu problemów zdrowotnych, trafił do szkoły specjalnej dla dzieci z trudnościami w nauce. W jego życiu ogromną rolę odegrał  nauczyciel, który zachęcił go do spróbowania swoich sił w trudniejszych zajęciach. Po rozmowie z nim, młody Kaufman postanowił spróbować swoich sił w zajęciach, o których wcześniej nawet nie myślał. Od tej pory uparcie pracował, by osiągnąć swój cel. Był na tyle wytrwały w nauce, że po wielu latach stał się znanym psychologiem i pisarzem. W książce znajdziesz wiele podobnych historii, które zachęcają do kształtowania uporu, a zdolność do bycia wytrwałym i upartym możemy rozwijać u siebie i budzić ją u innych. Potrzebujemy do tego praktyki.

Jak zachęcać ludzi do większego uporu?

Rozdział Rodzicielstwo rozwijające upór to dla mnie jeden z najciekawszych momentów książki. Ten rozdział nie jest przeznaczony tylko dla rodziców, ale też nauczycieli czy przełożonych. Jeśli chcesz rozbudzić w swoich uczniach pasję do ćwiczeń i wytrwałość w nauce, w książce odnajdziesz wskazówki ułatwiające to zadanie.

Autorka przywołuje dwa podejścia wychowawcze. Pierwsze – surowe wychowanie, polegające na stosowaniu przymusu, autorytaryzmu i wysokich wymagań wobec dzieci. Na pewno znacie takich rodziców i nauczycieli, którzy przede wszystkim kształtują u dzieci etykę pracy i obowiązkowość.

Na drugim końcu są Ci, którzy przekonani są, że pasja i wytrwałość nie może rozwijać się bez miłości, troski i wsparcia. Jest to dużo łagodniejsze podejście, które zakłada, że dziecko ma wrodzone predyspozycje, za którymi powinno naturalnie podążać.

Autorka potwierdza, że nie powstały jeszcze badania na temat korelacji sposobu wychowania i kształtowania w dzieciach uporu, ale obserwując ludzi sukcesu można wysnuć pewne wnioski. Przywołuje dwóch bohaterów – osoby, które odniosły duże sukcesy, wychowywane były w odmienny sposób. Pierwszy z nich to amerykański futbolista wychowywany w staromodny, surowy sposób. Natomiast drugą bohaterką jest brytyjska satyryczka, której rodzice wykazywali się bardzo liberalnym podejściem do wychowania.

Mądre rodzicielstwo

Wnioski z rozmów z osobami, które opisuje w książce oraz ich rodzicami są bardzo ciekawe. Okazuje się, że rodzicielstwo troskliwe nie wyklucza wymagającego. Duckworth nazywa je mądrym rodzicielstwem, inaczej autorytatywnym. Nazwa bierze się od autorytetu rodzica (nie mylić z autorytarnym). Zakłada ono stawianie przed dziećmi wymagań, ale przy udziale miłości. Stosowanie wobec dzieci ograniczeń, ale i swobody. Jak to często bywa należy znaleźć złoty środek między dwiema postawami, które mają swoje pozytywne i negatywne konsekwencje wychowawcze dla dzieci.

Autorka książki zwraca uwagę na jeszcze jeden ważny czynnik. Dzieci uczą się postaw i zachowań obserwując swoich rodziców. Mądre rodzicielstwo zachęca dzieci do pójścia w ślady rodziców. Jestem przekonana, że analogicznie jest z mądrym wychowaniem młodych ludzi przez pedagogów.

Jak kształtować upór w rzeczywistości szkolnej?

Wielki wpływ na życie młodych ludzi i ich przyszłe decyzje mają rodzice. Ale nie tylko oni: nauczyciele, trenerzy, dalsi członkowie rodziny – wszyscy oni mogą ponoszą odpowiedzialność za wychowanie przyszłego pokolenia. Jak więc kształtować u dzieci wytrwałość i pasję?

Okazuje się, że tak samo, jak w przypadku rodzicielstwa, istnieje rozsądny sposób wychowania i kształtowanie młodych ludzi przez pedagogów. Nauczyciele, którzy krzewią w dzieciach pasję i wytrwałość to osoby, które wobec swoich wychowanków są wymagające, ale też wspierające.

Nauczyciel wymagający formułuje konkretne oczekiwania wobec uczniów, przyczyniając się tym samym do ich rozwoju. Stawia przed młodymi ludźmi cele, które wymagają wysiłku, ale są w zasięgu ich najbliższej strefy rozwoju.

Nauczyciel wspierający zauważa potrzeby uczniów, daje im przestrzeń na podzielenie się swoimi przemyśleniami. Przyczynia się do wzrostu zadowolenia u młodych ludzi.

Połączenie tych dwóch sposobów postępowania wobec dzieci przynosi ogromne korzyści. Kiedy myślę o nauczycielach, których najbardziej ceniłam w swojej szkolnej drodze, przypominam sobie osoby, które wiele wymagały, ale jednocześnie były przyjacielskie i dostępne dla uczniów.

Koncepcja ćwiczeń celowych

W rozdziale Praktyka znajdziesz konkretne wskazówki, jak Ty lub osoby, na których Ci zależy mogą osiągnąć sukces w swojej dziedzinie. Co będzie kluczowe? Ćwiczenia celowe, czyli takie, które:

• mają jasno określony, trudny cel;
• wymagają koncentracji i wysiłku;
• umożliwiają otrzymania informacji zwrotnej;
• wymagają przemyślanych powtórek.

Wykonywanie ćwiczeń celowych regularnie, umożliwia doskonalenie się w każdej dziedzinie bez względu na talent i zdolności. Wytłumaczenie tego uczniom i zachęcenie ich do zmiany podejścia do ćwiczeń, ułatwi im osiągnięcie sukcesu na przykład w szkole. Jest to też element uczenia uczniów, jak powinni skutecznie się uczyć.

Książka Upór. Potęga pasji i wytrwałości daje wiele wskazówek ludziom, którzy chcą się rozwijać i doskonalić oraz pragną w ten sposób wpływać na innych. Zachęcam Cię do przeczytania dzieła Angeli Duckworth i korzystania z jej wieloletnich badań nad uporem w kontekście osiągania sukcesów.