Interocepcja to najmniej znany zmysł. Może to wynikać z faktu, że wiemy o nim dopiero od niedawna. Warto jednak poznać ten układ zmysłowy, bo ma on kluczowe znaczenie dla naszego stanu emocjonalnego i zdrowia psychicznego.
Poznaj interocepcję
Interocepcja to inaczej czucie trzewne. Działanie tego zmysłu polega na odczuwaniu bodźców płynących z wnętrza naszego ciała na przykład: głodu, senności, bicia serca czy potrzeb fizjologicznych. Prawidłowe przewodzenie informacji płynących z wnętrza ciała umożliwia adekwatną reakcję organizmu na zmieniające się warunki. Interocepcja jest więc sposobem komunikacji między układem nerwowym, a naszym ciałem. Innymi słowy jest procesem, w którym ciało mówi naszemu mózgowi, co dzieje się w jego wnętrzu i determinuje odpowiednie reakcje organizmu.
Bardzo ciekawy jest związek interocepcji z naszymi emocjami. Naukowcy uważają, że interocepcja wpływa nie tylko na ciało, ale i umysł. Emocje mogą wynikać ze zmian, które odczuwamy w ciele. Bez interocepcji nic byśmy nie czuli. Nie tylko głodu, czy senności, ale też smutku lub radości. Jak to działa? Kiedy zauważamy niebezpieczeństwo, np. groźne zwierzę, gotowe do ataku – napinamy mięśnie, a nasze serce zaczyna szybciej bić. Na początku pojawiają się zmiany w naszym ciele, a kiedy mózg je wykryje dzięki interocpecji, doświadczamy emocji np. strachu. Pozwalamy, by emocje wpłynęły na nasze zachowanie np. decyzję o ucieczce.
Okazuje się, że ósmy zmysł jest kluczowym mechanizmem zdrowia psychicznego i fizycznego, dzięki któremu zrozumienie sygnałów płynących z ciała pomaga regulować stany emocjonalne i fizyczne.
Zaburzenia interocepcji
Przetwarzanie informacji płynących z ciała może ulegać zaburzeniom na różnych etapach. Możliwe są trudności w zakresie modulacji zmysłu interocpecji, czyli nadwrażliwośći i podwrażliwości.
Dzieci, które nadmiernie odczuwają bodźce interocpetywne, czyli charakteryzują się nadwrażliwością mogą:
- intensywnie odczuwać głód,
- gwałtownie odczuwać potrzeby fizjologiczne (częste korzystanie z toalety),
- mocniej czuć ból nawet przy lekkim uderzeniu,
- intensywnie reagować na zmiany w temperaturze otoczenia.
Maluchy mogą w konsekwencji reagować lękowo, sygnalizować ból lub być nadmiernie pobudzone i mieć problemy z koncentracją swojej uwagi na innych ważnych w danym momencie zadaniach.
Dzieci, które słabiej odczuwają bodźce z wnętrza ciała nie będą:
- czuć potrzeby odpoczynku, nie czują zmęczenia,
- odczuwać złego samopoczucia związanego ze zbliżającą się chorobą,
- czuć bólu, przez co dziecko nie potrafi zareagować w sytuacji zagrożenia,
- rejestrować stanu głodu, co w konsekwencji może prowadzić do zaburzeń odżywiania,
- odczuwać wystarczająco wcześnie potrzeb fizjologicznych.
Istnieją także trudności z różnicowaniem informacji płynących z wnętrza ciała. Może to dotyczyć stopnia nasilenia, miejsca występowania, a także rodzaju bólu.
Czy można stymulować interocpecję?
Jest kilka sposobów postępowania, które składają się na stymulację interocepcji. Zaczynamy od najbardziej podstawowego poziomu, czyli nauki części ciała i schematu ciała. Jest to podstawa dla kolejnych ćwiczeń. Pomogą w tym: wierszyki i rymowanki, książki dotyczące budowy ciała człowieka, zabawy naśladowcze, masaże poszczególnych części ciała.
Kolejny etap dotyczy znajomości organów wewnętrznych, ich nazw, umiejscowienia, funkcji. Żeby dziecko mogło zidentyfikować mocniej bijące serce lub ból żołądka, warto by wiedziało, gdzie znajdują się te narządy, jak wyglądają i jaka jest ich rola w życiu człowieka. Znajomość organów wewnętrznych przyczyni się do lepszego odczytywania sygnałów z ciała. Pomogą w tym: układanki edukacyjne typu Twoje ciało, gry edukacyjne np. Operacja, książki dotyczące anatomii człowieka, materiały edukacyjne z serii „Było sobie ciało”.
Stymulacja interocepcji skupia się także na emocjach, a dokładnie uważności na to, co czujemy i jak się mamy. Uważność na własne emocje nie jest prosta nawet dla nas – dorosłych. Warto uczyć się tej umiejętności i wdrażać w uważność dzieci. Pomogą w tym: rozmowy o minionym dniu, uważne słuchanie dźwięków, jedzenie itp., zadawanie dziecku pytań typu: Co teraz czujesz? Czego teraz potrzebujesz?, rysowanie uczuć na kartce.
Obserwacja zmian zachodzących w ciele np. przyspieszonego bicia serca, pocenia się to umiejętność wymagająca wysokiej samoświadomości.Wielu dorosłych nie potrafi zauważyć świadomie zmian zachodzących w organizmie, dla dzieci może być to tym bardziej trudne. Pomogą w tym: pytania: Jak teraz czuje się moje ciało? Które części ciała dają o sobie znać w tej chwili?
Kolejnym elementem stymulacji ósmego zmysłu jest samoregulacja. To umiejętności hamowania i pobudzania do aktywności. Nauka samoregulacji wiąże się m.in. z umiejętnością odpowiedniego reagowania w sytuacjach stresowych. Pomogą w tym: nauka świadomego oddechu, rozpoznawanie myśli i świadome podejmowanie decyzji, korzystanie z przedmiotów, które pomogą w uspokojeniu np. konkretnej zabawki.
Zaciekawił Cię wpis dotyczący interocepcji? Zapraszam do zakładki Sensowiedza, gdzie znajdziesz jeszcze więcej ciekawych informacji dotyczących integracji sensorycznej.