Po wiosennych doświadczeniach jesienna edukacja zdalna nie była już nowością dla uczniów i nauczycieli. Mimo, że większość z nas była zdecydowanie lepiej przygotowana do lekcji online – mentalnie i technicznie – to jednak trudno jest uniknąć negatywnych konsekwencji zbyt długiego przebywania w domach przed komputerem, w izolacji od innych.

Wpływ na zdrowie

Celem wznowienia lekcji zdalnych w szkołach była ochrona zdrowia i życia uczniów, nauczycieli, pozostałych pracowników szkół i ich rodzin. Dobrze wiemy, że szkoła może stać się wylęgarnią wirusów i infekcji, dlatego przerwanie łańcucha zarażeń było konieczne i uzasadnione.

Od listopada sposób funkcjonowania uczniów i nauczycieli zmienił się diametralnie. Mniej wychodzenia z domu, praca zza biurka, brak lekcji wychowania fizycznego z prawdziwego zdarzenia, wielogodzinne przebywanie przed ekranem komputera – wszystkie te czynniki mają negatywny wpływ na samopoczucie psychiczne i fizyczne dzieci i dorosłych.

Wielogodzinne siedzenie w jednej pozycji przed ekranem przez nauczycieli oraz uczniów może skutkować dolegliwościami bólowymi i wadami postawy. Najlepszym lekiem na tego typu przypadłość jest ruch i aktywność, a to często wymaga zdyscyplinowania lub wykształconych już pozytywnych nawyków. Dla mnie na przykład nie było to proste.

Według raportu „Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?”, który powstał po wiosennym lockdownie, większość uczniów, rodziców i i nauczycieli odczuwało negatywne konsekwencje edukacji zdalnej, wpływające na samopoczucie psychiczne i fizyczne. Niektórzy z badanych uczniów wskazywali na symptomy stanów depresyjnych, na przykład odczuwanie smutku, przygnębienia i samotności. Te dane są bardzo niepokojące.

Od prawie roku jako społeczeństwo żyjemy w dużym strachu i napięciu spowodowanym zagrożeniem, jakie powoduje obecność koronawirusa. Funkcjonując normalnie, chodząc do pracy i szkoły obawiamy się o swoje zdrowie i zdrowie bliskich. Z koli zamknięci w domach popadamy w zniechęcenie, apatię i smutek. Czas po pandemii będzie dla nas ważną lekcją do odrobienia. Naszym zadaniem będzie zmniejszenie oddziaływania negatywnych skutków, jakie przyniosła nam pandemia. Zacząć powinniśmy już dziś.

Co więc możemy zrobić?

1. Zbuduj rytm dnia – wstawanie o stałej porze, dbanie o posiłki, wypoczynek, przerwy od ekranu komputera i telewizora.
2. Codziennie gimnastykuj się.
3. Regularnie spaceruj i przebywaj na świeżym powietrzu.
4. Rozmawiaj online z rodziną i przyjaciółmi.

Te porady mogą się wydawać oczywiste, ale mogą pozytywnie zmienić jakość naszego życia.

Efekty edukacyjne

Jako nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej staram się robić jak najwięcej, by uatrakcyjnić lekcje online dla moich wychowanków. Spędzam dużo więcej czasu na przygotowanie ciekawych propozycji dostosowanych do edukacji zdalnej i wyszukaniu materiałów cyfrowych. Podobne wnioski płyną ze wspomnianego wyżej raportu. Wynika z niego, że 90% przebadanych nauczycieli poświęcało na przygotowania do lekcji znacznie więcej czasu.

Zaspokojenie potrzeb uczniów i sprawienie, by lekcje jak najbardziej przypominały te „normalne” ze szkoły nie jest łatwe, a czasem możliwe. Młodsze dzieci potrzebują działań wielozmysłowych, pobudzających ich ciekawość, zabaw edukacyjnych oraz bezpośredniego kontaktu. Nie wszystkie warunki skutecznej edukacji w młodszych klasach szkoły podstawowej da się spełnić.

Dzieci w klasach I-III zdane są na pomoc rodziców. Moi uczniowie z każdym dniem coraz lepiej radzili sobie w obsłudze komputera i samodzielnym posługiwaniu się narzędziami cyfrowymi. Technologia bywa zawodna. Wtedy pomoc rodziców jest nieoceniona. Podobnie jest w przypadku aktywności zaproponowanych po spotkaniach online i zadań utrwalających materiał. Zaangażowani rodzice mają gigantyczny wpływ na efekty edukacyjne w czasie nauki zdalnej. Lepsze wyniki z pewnością osiągną uczniowie, którzy mogą w dużym stopniu liczyć na pomoc rodziców.

Co można robić, by przebieg edukacji zdalnej był skuteczny i efektywny?

1. Skracaj czas lekcji przed komputerem.
2. Poświęć czas na rozmowy z uczniami niezwiązane lekcją.
3. Znajdź materiały cyfrowe, gry online i quizy, które zaangażują uczniów.
4. Dbaj o pozytywne kontakty z rodzicami i opiekunami swoich uczniów.
5. Stwórz możliwości do pracy w grupach.

Relacje

Relacje to obszar największego spustoszenia, jeśli chodzi o edukację zdalną. Brak bezpośredniego kontaktu z rówieśnikami, tęsknota za szkołą i samotność to najczęstsze problemy, na jakie skarżyli się uczniowie w czasie lekcji zdalnych. Rozmowy na przerwach online oraz wirtualne spotkania po lekcjach są ważne, jednak dla wielu uczniów niewystarczające.

Pogorszenie kontaktów rówieśniczych nie jest jedynym obszarem relacji społecznych, na który koronawirus i nauka zdalna wpłynęły negatywnie. Niestety stosunki domowe także ucierpiały przez izolację. Długotrwałe wspólne przebywanie domowników na niewielkiej przestrzeni może bowiem rodzić wiele konfliktów i nieporozumień. Trudno oddzielić jest sferę zawodową od prywatnej i pracować w pełni efektywnie w warunkach domowych, które często temu nie sprzyjają. Nie zapominajmy też o uczniach zagrożonych przemocą domową, którzy zostali zamknięci w swoich domach.

Wstępne wyniki badania naukowego „Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych w czasie epidemii koronawirusa” wskazują, że ponad połowa badanych uczniów oceniała swoje relacje rówieśnicze jako gorsze niż przed pandemią. Jednocześnie aż 20% z nich wskazywało, że ich relacje z wychowawcą były lepsze przed epidemią.

Co zrobić, żeby zadbać o relacje społeczne także w czasie pandemii?

1. Każdego dnia rozmawiaj z uczniami także na tematy pozalekcyjne.
2. Utrzymuj kontakt z nauczycielami ze swojej szkoły.
3. Zachęcaj dzieci do spotkania się z rówieśnikami parkach lub na placach zabaw – oczywiście stosując się do zasad bezpieczeństwa.
4. Proponuj uczniom spotkania online po lekcjach.

Kompetencje cyfrowe

Na szczęście są obszary życia, na które pandemia wpłynęła w pozytywny sposób. Jako nauczycielka podczas wiosennego wprowadzenia edukacji zdalnej rozwinęłam swoje umiejętności cyfrowe. Z kolei jesienny okres nauki na odległość pomógł mi jeszcze bardziej w rozwijaniu nowych umiejętności technologicznych.

Podobne wnioski przedstawia cytowane już wcześniej badanie „Edukacja zdalna: co się stało z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?”. Dowiadujemy się z niego, że co drugi nauczyciel w badanej grupie chętniej się uczył, bardziej kreatywnie korzystał z narzędzi cyfrowych i poszukiwał dodatkowych informacji w sieci i poza nią.

Poniżej przedstawiam przykłady działań cyfrowych, które stosuję w czasie nauczania zdalnego:

Learningapps – nauka i zabawa w internecie

Classroomscreen – przydatne narzędzie do nauki zdalnej i stacjonarnej

Jak szybko zrobić zrzut ekranu? Sprawdź program pomocny w nauczaniu zdalnym

Jak zmienić wskaźnik myszy na czas lekcji online i po co to robić?

Padlet – pomocnik w nauczaniu zdalnym

Kalendarz adwentowy online dla uczniów

Mikołajki klasowe online – pomysły na zajęcia zdalne

Jak stworzyć film ze zdjęć i wykorzystać go w pracy z dziećmi?

Jak sprawnie pisać i rysować podczas lekcji zdalnych?

Jak zorganizować spotkanie świąteczne online w klasie?

Zakodowane życzenia świąteczne online – kody QR w edukacji

Przyrost umiejętności technologicznych obserwuję również wśród moich najmłodszych uczniów. Wielu z nich opanowało obsługę komunikatorów internetowych, grają w gry edukacyjne online, rozwiązują quizy internetowe i spotykają się wirtualnie po lekcjach. Wyszukują też informacje w internecie. Jestem pod wrażeniem tego, jak wiele się nauczyli i jak samodzielnie radzą sobie na lekcjach.

Izolacja i nauka zdalna

Nie jest zaskoczeniem, że na dłuższą metę edukacja na odległość nie jest najlepszym rozwiązaniem dla uczniów, nauczycieli i ich rodziców. W ostatnich niekorzystnych czasach była jednak najbezpieczniejszą formą pracy dla nas wszystkich. Izolacja i nowy sposób funkcjonowania w domach, w dużej mierze online, niesie ze sobą wiele zagrożeń i trudności. Nie wszystkim problemom potrafimy się przeciwstawić i zapobiec. Z czasem jednak uczymy się coraz lepiej funkcjonować w tym trybie i jak najwięcej na tym korzystać.